Degirmenci Dergisi Sayı 107 Kasım 2018

KAPAK DOSYASI 54 DEĞİRMENCİ / KASIM 2018 Gıda endüstrisinde sıklıkla kullanılan pnömatik taşıma, ürünlerin nakledilmesi için mevcut olan birçok yöntem- den biridir. Boru içinde dengelenmemiş bir ortam oluş- turmak için basınç gücünden faydalanır. Ürün bu şekilde besleme istasyonlarından boşaltım yapılan yere kadar boru hattı boyunca itilir veya çekilir. İşlevsel ve güvenilir bir boru hattı tasarlayabilmek için birçok hesaplama ve tasarım üzerinde kafa yorulması gerekir. Uygun ve tatmin edici bir sonuca ancak böyle ulaşılabilir. Taşıma sistemi birçok önemli parçadan oluşur. İlk ola- rak, malzemelerin sistemin içine girip borunun içinde ha- reket etmesini sağlayan beslemeler vardır. Bunun yanı sıra malzemenin taşınan havadan ayrıldığı tahliye elemanları bulunmaktadır. Hava daha sonra hava toplama kanalı ve filtreden geçerek dış tahliye bölümü aracılığıyla sistem- den çıkar. Bu sistemde özel olan parça, basınç kaynağıdır ve sistemin en başına ya da sonuna yerleştirilebilir. Ürünü değirmen süreçlerine dahil edebilmek için, uzun mesafeleri kat etmesinin sağlamak gerekir. Bir değirmen için ürünün taşınma mesafesi birkaç kilometreyi bulabilir. Söz konusu malzemeler her çeşit nakliye vasıtasıyla taşı- nabilir. Pnömatik boru sistemleri, cazibeli boru (püskürt- me), elevatörler, taşıyıcılar (zincir, helezon) ve diğerleri. TAŞIMA MEKANİZMALARI Tesis içerisinde çeşitli taşıma mekanizmalarından yarar- lanırız. Ayrıca, taşıma için çeşitli kuvvetler kullanılır. Bun- lar; basınç, yerçekimi, tork vb. olabilir. Şimdi her birini ayrı ayrı ele alalım. 1. Vidalı konveyor Vidalı konveyör, toz halindeki malzemeleri taşıyan bir makinedir. Kapalı boru içinde sarmal prensibine göre çalı- şır. Şaftın yol boyunca üzerinde gittiği yüzey, tozu dökme noktasına doğru iter. Dönüş hızı ne kadar yüksek olursa, taşıma hızı da aynı ölçüde hızlı olur. 2. Zincirli konveyor Zincirli konveyor, malzemeyi zincire monte edilmiş pe- dallarla iter. Zincir hareket ettikçe pedallar malzemeyi iter ve karıştırır. Bu taşıma yöntemi, vidalı konveyor kadar ve- rimli olmadığından daha az kullanılır. 3. Elevatör Elevatör, tamamen dikey bir taşıma sistemidir. Bir dizi şovelden oluşur. Kovalar unu toplar ve malzemenin dö- küleceği en tepeye kadar çıkartır. Elevatörler tasarlanır- ken, kovaların yükü yukarı taşırken ağırlığın altında biraz kavis yapacağını aklımızda bulundurmalıyız. Bu, dikey ta- şımada çok yaygın olarak görülen bir problemdir. 4. Pnömatik taşıma Bu taşıma türünde, bir basınç kaynağı tarafından oluş- turulan gaz basıncı ile malzeme taşınır. PNÖMATİK TAŞIMAYA GENEL BAKIŞ Uygun bir pnömatik taşıma sisteminin tasarlamak için öncelikle bazı temel sorulara cevap vermemiz gerekir. Ör- neğin, ne tür bir malzeme taşımak istiyoruz, bunu hangi formda taşımak istiyoruz, ne kadar mesafe boyunca ta- şıyacağız ve sistemin tek seferde ne kadar süreyle çalış- masını öngörüyoruz? Saatte 1000 tona kadar malzeme taşınabilir. Aşırı basınçlı sistemlerde taşınacak yükseklik 100 metreye ve mesafe ise 500 metreye ulaşabilir. Pnö- matik taşıma, toz ve 8 mm boyuta kadar granül halindeki malzemeleri taşımaya uygundur. Hafifletilmiş malzemeler daha büyük boyuta sahip olabilir ve 50 mm boyuta kadar malzemeler taşınabilir. Taşıma için kullanılabilen bir dizi sistem mevcuttur. En çok kullanılan sistemler kalıcı olarak kullanımda olan konvansiyonel ve tek mekanda çalışan açık sistemlerdir. Tüm sistemler, birden fazla terimle ifade edilerek sınıf- landırılabilir. 1. Kapalı sistemler Pnömatik taşıma sistemleri olarak en yaygın şekilde kullanılanlar açık sistemler olsa da; alev alma ihtimali yüksek, toksik veya zararlı malzemeler için kapalı sistem- ler kullanılabilir. Bu tür sistemlerin en önemli özelliği iç ortamıdır. Kapalı boru hattı, ürünü dış etkilerden korur. Bu, ürünlerin çevresel şartlarla temas konusunda hassas olduğu durumlarda sağlanması gereken bir şarttır. Bunun yanında, toksik veya radyoaktif malzemeler gibi ürünlerin yakın çevreyi kirleteceği durumlar için de bu geçerlidir. Bu sistemin bir avantajı da taşıma için kullanılan gazın devirdaim etmesi ve yeniden doldurulmasının gerekme- mesidir. Bu sayede, hava dışında farklı gazların da kul- lanılması kolaylaşmaktadır. Taşınan malzemenin hava ile etkileşime geçme özelliğine sahip olduğu veya havanın taşıma için gereken fiziksel özelliklere sahip olmadığı durumlarda farklı gazlar kullanışlı olmaktadır. Gazın bu şekilde değiştirilmesi, sistem maliyetlerini ciddi şekilde azaltabilir. 2. Açık Sistemler Gazla taşıma yapmak için, borunun başlangıcında yük- sek basınç veya sonunda düşük basınç oluşturabilirsiniz. Bu pnömatik taşıma yöntemi, sektördeki en yaygın ta- şıma sistemidir. Eğer taşınan malzeme herhangi bir özel gaz boşaltması gerektirmiyorsa, uzun gaz borusu döşe- mek zorunda kalmayacağımızdan açık sistemler en iyi çö- zümdür. Diğer yandan, borudan geçen gaz dış ortamdan alınmaktadır. Bu yüzden de önceden temizlenmesi gerek- mekte ve ayrıca boşaltma borusunun tesis dışına verilme- si gerekmektedir. 3. Yüksek basınçlı sistemler Yüksek basınçlı sistemler, alçak basınçlı olanlara göre daha yaygındır. Bu tür sistemlerin birçok çeşidinden ya- rarlanılmaktadır. Dikey ya da yatay boru sistemlerinin yanı sıra yine dikey ya da valfler veya yön değiştiricilerle monte edilebilirler. Bu sistemin en büyük avantajlarından biri de birbirinden uzak iki yer arasında malzeme taşıya- bilmesidir. Bu sistemde, hattın başlangıcında bulunan ba- sınç kaynağı, gazı boru hattı boyunca gitmesi için zorlar.