Değirmenci Dergisi Sayı 108 / Aralık 2018

DEĞİRMENCİ / ARALIK 2018 83 MAKALE ödedikleri fiyata indirim yaparak cezalandırır. Bu indirim de tam tamına müşterinize satmaya çalıştığınız tonlarca su ve kire denk geliyor. Bu makalede, bu indirimlerin nasıl hesap- landığını size göstereceğim. Nem ve yabancı madde ile ilgili sorunları tekrarlayalım: • Temizlenmemiş bir parti tahıl, kurutucuyu kabuk ve sa- manlarla doldurur ve bunlar da yangına neden olacaktır. • Kurutulmamış bir parti tahıl, sıcaklığın yükselmesini önle- mek için fanların sürekli çalışmasına neden olacaktır. • Havalandırılmamış bir parti tahıl çürüyecek ve sonsuza dek kaybolacaktır. • Kimse size bu fazladan su ve kir için para ödemez. Yani, nihayetinde, tahılın düzgün bir şekilde nemlendi- rilmemesi nedeniyle sadece tahıl değerinde satmanın plan- landığı birkaç ton su veya çöp değil bütün tahıl kaybedil- miş olur. Fakat yine de endişe edilmemelidir, çünkü o değerli birkaç ton tahılın hepsini kaybedilmiş değildir. Hedef nem seviyesi yüzde 14 olan buğday ile ilgilendiğinizi düşünelim. Bir çiftçi size nem oranı yüzde 18 olan 3 bin 500 ton buğday getirdi. Şimdi, çiftçiye gerçekten kaç ton öde- mek zorunda olduğunuzu hesaplayacağız. Tabii ki, düzgün bir şekilde işlemek için tahılları kurutmalısınız ve ona tonlarca su için para ödemediniz. Bu nedenle, teslim edilen miktara “fire” uygulamanız gerekir. Bu, ticari standarda kadar kuru- duktan sonra elinizde kaç ton tahıl kalacağını hesaplamaktır. Test cihazları tarafından ölçülen nem (kullanılan teknoloji ne olursa olsun) mutlaktır, maksimum ile ilgili değildir. Bunu bilmek önemlidir, çünkü ortam havasına uygulandıklarında mutlak nem ve bağıl nem ifadelerini birbiri ile karıştırabilirsi- niz. Burada konuştuğumuz mutlak nem. Eğer farazi bir tesli- matta nem yüzde 100 ise, size su dolu tankeri teslim ettikleri anlamına gelir. Yani su, nem olarak ölçülen yüzdedir. Gerisi kuru maddedir: DM = WD * (100% - MD) DM, kuru madde ağırlığıdır, WD teslim edilen ağırlıktır ve MD teslim edilen nemdir. Kuruduktan sonra kuru maddenin miktarının değişmeyeceğini biliyoruz; bu yüzden başka bir denklemimiz var: DM = WT * (100% - MT) WT, hedef nemdeki ağırlıktır ve MT, ticari standart ve he- def tarafından belirlenen nemdir. WT * (100% - MT) = WD * (100% - MD) Her durumda doğru olacaktır. Çiftçiye gerçekten ne kadar ton için para ödeyeceğinizi hesaplamak için denklem şu şe- kildedir: WT = WD * (100% - MD) / (100%-MT) WT = 3500 * (100% - 18%) / (100% -14%) = 3337 Şimdi iki yıl boyunca depolanmış olan 4 bin 800 ton tahıl aldığınızı ve çok fazla havalandırmanın ardından nemin yüz- de 11’e düştüğünü düşünelim. Para kaybettiğinizi düşünüyor musun? O kadar hızlı değil. Uygulamayı tesisinizden çıkan ta- hıl için uygulayalım: WT = 4800 * (100% - 11%) / (100% - 14%) = 4967 Ve kaybettiğin 167 ton suyu bulursunuz. Tahıldaki nemin geri kazanılmasını çok zordur ve hatta neredeyse imkânsızdır. Çünkü tanecikler suyun kaybedilmesinden sonra kapanır ve emilmeyi kurutmadan daha zor hale getirir. Tahılın bir hor- tumla ıslatılması (az ya da çok), yüzeydeki su miktarını artı- racaktır, tahıldaki su miktarını değil. Her neyse, sizi kandır- mayı amaçlamayan herhangi bir müşteri, aslında ona 4800 ton değil, 4967 ton buğday verdiğinizi anlayabilmelidir. Ve eğer anlamadıysa, aslında onunla iş yapmamalısınız. Bunu an- lamanın, kredi şartnamesindeki tartışmalara göre daha kolay olduğunu bilerek mutlu olabilirsiniz. Eğer müşteri, “Malbec’in Tanrı İmparatoru” ya da bunun gibi bir şeyse, hedef nemde teslim etmek zorunda kalırsanız, sonrasında en iyi uygulama, bir başkasından daha fazla nemli tahıl satın almak ve sizinkiyle karıştırmaktır. Bu uygulama tehlikelidir, çünkü yeterli olma- yan bir karışım, tüm teslimatı bozacak yüksek nem oranına sa- hip ceplere yol açabilir, ancak bir hortum kullanmaktan daha iyidir. İhtiyacınız olan bir veya daha fazla tonu bulmak için bu denklem sistemini kullanın: WA * (100% - MA) + WB * (100% - MB) = WC * (100% -MC) WA + WB = WC Denklemin değerlerini piyasada bulabileceğiniz tahıl veri- leriyle birlikte yapacaksınız. Örneğin, bu durumda MC yüzde 14 olacaktır, çünkü müşterinin istediği nem budur. WA 4800, yani sahip olduğunuz miktardır. MA yüzde 11’dir. Bazı tanı- dıkların yüzde 16,5 nem oranında tahıl vardır. Bilmeniz ge- reken şey, ondan kaç ton alacağınız ve müşterinize ne kadar sipariş vereceğinizdir. 4800 * (100% - 11%) + WB * (100% - 16.5 %) = WC * (100% - 14%) 4800 + WB = WC Bununla birlikte, bunu nasıl çözeceğimi bildiğinizi farz edi- yorum, fakat çok sayıda kişinin LinkedIn’de yaptığı “sadece dâhiler için” gibi paylaşımlarını düşünce bunu farz etmemem gerekiyor. Lise matematiği için var olan herhangi bir web si- tesinde inceleyebileceğiniz farklı yöntemlerle çözülebilir. Bu sisteme verilen çözüm, WB = 5760 ve WC = 10560’dır. Bu, Malbec İmparatoru’na maksimum miktarda tahıl (10560 ton) teslim etmek için arkadaşınızdan 5760 ton tahıl almanız ge- rektiği anlamına geliyor. Aynı kavramlar yabancı madde ve tahılla gelen kir için de geçerlidir. Aynı adımlardan geçerken sizi sıkıntıdan öldürmek istemiyorum. Tek fark şu olabilir. MT ve MD yerine “hedef kir” için DT (örneğin) ve “teslim edilen kir” için DD yazmanız gerekir. Öncelikle yabancı madde yüzünden fire yazılmalıdır çünkü kirleri kurutmanız veya havalandırmamanız gerekir. Daha sonra fireyi neme uygularsınız. Önce yıka sonra çama- şırhanedeki gibi kurut. Son bir değerlendirme: Tahılları karıştırdığınızda, bunu özel bir tesiste yapmalısınız. Vasat sonuçlarından daha iyi- sine konik tahıl silosu ile ulaşabilirsiniz. En iyi sonuçlar, her iki kaynaktan ölçülü beslemeli bir helezon taşıyıcısı kul- lanılarak elde edilebilir. Sadece iki farklı kalitedeki tahılı aynı depoya atmak sonuç vermez ve düz tabanlı bir siloda döndürmek anlamsızdır. Böyle yaparak sadece enerji har- carsınız.