Değirmenci Dergisi Sayı 109 / Ocak 2019

PAKİSTAN 85 DEĞİRMENCİ / OCAK 2019 Buğday bugün Pakistan’daki belki de en önemli be- sinlerden ve nüfusun büyük bölümünün başlıca enerji kaynaklarından biri. Buğday, ülkenin gıda güvenliği ve beslenme politikalarında merkezi bir rol oynuyor. Ülkede üretilen ve işlenen buğdayın tamamından özel sektördeki paydaşlar sorumlu gibi görünse de İslamabad yönetiminin buğday unu değer zincirinde stratejik bir konumu söz ko- nusu. Hükümetin buğday alımı, depolanması ve nakledil- mesindeki rolü; onu sektörde buğday fiyatı, bulunurluğu ve yatırımları etkileyen en önemli piyasa oyuncusu ola- rak konumlandırıyor. Hükümet ayrıca idari ve düzenleyici otorite olarak da rol oynuyor. Ancak stratejik konumu daha çok piyasaya müdahalesine bağlı olarak şekilleniyor. Pakistan, yılda 23 milyon ton buğday üretiyor ve bu miktar çoğu zaman iç talebi karşılamaya yetiyor. Pakis- tan’da tarım ürünleri neredeyse tamamen özel sektör eliyle yetiştiriliyor ve elde edilen buğdayın yönlendirildiği başlıca dört kanal mevcut. İlk olarak; çiftçiler, ürünün bir kısmını tüketmek ve tohumluk olarak kullanmak amacıy- la kendilerine ayırıyor. İkincisi, tarlada çalışan işçilere ve diğer paydaşlara olan borcunu bu ürünlerle ayni olarak ödüyorlar. Üçüncü olarak; buğday devlet kuruluşlarına kontrollü fiyatlardan satılıyor. Dördüncüsü ise tahıl tüc- carları ve un değirmencileri başta olmak üzere özel sek- töre satılıyor. Tahminlere göre, özel tüccarlar ve değirmenciler, hasat edilen ürünün yüzde 15 ila 19’u tarafından hemen alıyor. Çiftçiler, ürünün yüzde 60’ından fazlasını ellerinde tutu- yor ve bu miktarın yaklaşık yarısını kendileri tüketiyor ya da tohumluk olarak kullanıyor. Kalanı borçlarını ödemek için ayni olarak veriyor ya da özel sektöre satıyorlar. Pakistan’dabuğday unu üretiminde iki farklı değer zinciri mevcut: küçük ölçekli, geleneksel “chakki” (tam buğday unu üreten) tipi değirmenler ile büyük ölçekli un değirmenleri. Piyasada dolaşıma girmeden çiftçinin elinde kalan ya da tarım işçilerine emekleri karşılığında dağıtı- lan buğdayın neredeyse tamamı ‘chakki’lerde işleniyor. Chakki işletmecileri, öğüttükleri bir kilogram buğday için kırsal kesimde 2 rupi, Karaçi’de ise 4 rupi ücret alıyor. Chakki sistemi, Pencap ve Sindh eyaletlerinin buğday yetiştirilen kırsal kesimlerinde hakim olan değer zinciri olarak öne çıkıyor. Buğdayın ezilerek tam buğday ununa dönüştürüldüğü chakki’ler sadece kırsal bölgelerde değil, şehirlerde de yaygın şekilde görülüyor. Bu geleneksel de- ğirmenler, müşterilerin kendi buğdayını getirme imkanı olmadığı şehirlerde ise piyasadan buğday alıp una dönüş- türüyor. Pakistan’da uygulanan ikinci metot ise buğdayın ülke geneline yayılmış olan büyük ölçekli un değirmenlerinde işlenmesi. Bu değirmenler, buğdayı iki kaynaktan alıyor. Lisanslı değirmenler, buğdayı hükümetten indirimli fiyata satın alabiliyor. Ayrıca piyasadan da buğday almaları ser- best. Hükümet tarafından üreticiden toplanan buğdayın neredeyse tamamı lisanslı değirmenlerde işleniyor. Lisanslı değirmencilerin çoğu, Pakistan Un Değirmen- cileri Birliği’nde (PFMA) temsil ediliyor. PFMA’ya göre, ülke genelinde toplam 915 değirmen bulunmakta. Ancak değirmenlerin hepsi PFMA’ya kayıtlı olmadığından, fark- lı kaynaklar farklı rakamlar veriyor. Pakistan’daki lisanslı değirmenlerin üretim kapasiteleri, piyasa ihtiyaçlarının çok üzerinde. Lisanslı olmayan ya da PFMA üyesi olma- yan endüstriyel ölçekteki un değirmenlerinin sayısı ile il- gili elde kesin bir veri yok. Başta şehirlerdeki gıda departmanları olmak üzere, devlet kuruluşları ile özel sektördeki lisanslı un değir- menleri arasındaki ilişkiler, üç parametre etrafında şe- killenmektedir. Birincisi, değirmenler için işleme kapa- sitelerine göre kotalar konulur ve hükümetin topladığı buğdaydan ayrılacak pay buna göre belirlenir. İkincisi, değirmenler kendilerine sağlanan tahıl karşılığında belir- li bir miktar un üretmekle yükümlüdür. Üçüncüsü, unun değirmenden çıkış fiyatı, hükümetle değirmenciler birliği tarafından yapılan pazarlık sonucunda belirlenir. Piyasa- dan alınan buğdaydan elde edilen un için de aynı uy- gulama geçerlidir. ‘Atta’ olarak adlandırılan tam buğday ununun fiyatı gıda departmanı tarafından belirlenirken, ‘maida’ adı verilen düşük kepek oranına sahip çok amaçlı un çeşitleri gibi ‘has’ kaliteye sahip olanlar fiyat düzenle- melerine tâbi değildir. Pakistan’da buğday ekonomisi ve değirmencilik endüstrisi