Degirmenci Dergisi Sayı: 112 Mayıs 2019

88 KAPAK DOSYASI MAYIS 2019 mi birbirinden ayırmak ve çok temiz olmayan kalın olan irmiği inceltmektir. Kazıma sistemine gelen partiküller son- raki kırmaya giden materyalden daha temiz ve redüksiyona giden irmikten daha iri ve onun kadar da temiz değildir. 4. Redüksiyon sistemi (Reduction): Redüksiyon sistemi de gene bir dizi vals ve bunların her birinden sonra gelen eleme makinelerinden oluşur. Ancak redüksiyon valslerinin yüzeyi kırma valsleri gibi dişli değil, düzdür. Redüksiyon sis- teminin görevi de purifikasyon sisteminden ve kazıma siste- minin eleklerinden gelen saf endosperm partiküllerini iste- nen incelikte un haline getirmektir. Redüksiyon sisteminde materyal inceltilirken nişasta granüllerinin zedelenmesinin kontrol altında tutulması, kabuk parçacıklarının ise olabil- diğince az aşındırılması esastır. Bu işlem de gene kademeli olarak yapılır, her kademe sonunda bir kısım un ayrılır ve daha iri olan materyal bir sonraki kademeye gönderilir. DEĞİRMEN AYARI ‘Akım şeması değirmen tasarımı sırasında düzenlen- dikten sonra değirmenin işletimi sırasında mutlak surette sabit tutulacaktır’ diye bir düşünce yanlıştır. Aksine akım şeması kullanılan buğday özellikleri, iklim şartları ve üre- tilen un kalitesi gibi koşullara göre zaman zaman gözden geçirilmeli ve gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. Ancak sık sık değiştirmemek gerekir. Tecrübeli bir kişi değirmenin baştan başa diyagramını bilmeli ve bir değişiklik yapacağı zaman önce bunun üzerinde çalışmalıdır. Akım şeması de- ğişikliğinin gerekli olup olmadığına karar verebilmek için ürün ve ara ürünler düzenli şekilde görsel olarak analiz edildikten sonra kontrol edilir. Genellikle de akım şeması değiştirilmeden önce tavlamada, kırma ekstraksiyonların- da ve purifier materyalinin oranlarında değişim yapılma- sının denenmesi gerekir. Değirmenin akım şemasını değiştirmenin amaçları: a. Değirmenden en yüksek un verimi elde edilmesi. b. Mümkün olan en az külü içeren un üretilmesi. c. Un karakteristiklerinin pazar isteklerine göre ve amaca uygun olmasının sağlanmasıdır. Akım şeması kolayca, değirmenci ve değirmen mühen- disinin, hatta üretim ve kalite ekibinin birbirleriyle yakın iletişim kurmak için kullandığı en önemli araç olarak ka- bul edilebilir. Yeni değirmeni kurduktan sonra ve çalıştır- ma sırasında veya eski değirmenin akım şemasının uy- gun kullanılması durumunda değirmen performansında anahtar rol oynar. Başka bir deyişle doğru seçilen bir di- yagram öğütmede başarının anahtarıdır. Bir değirmenin tasarımının ve diyagramın başarısında seçilen ekipman- larının ne kadar amaca uygun olduğu yanında bunların optimal ayarla kullanılmaları da büyük önem taşır. Değir- men diyagramı işletmenin kârına etki eden faktörlerden biridir. Çünkü üretim masrafları işletme kârında rol oynar ve üretim masraflarına değirmen performansı etkilidir. Değirmen performansı farklı ölçülerle değerlendirilmek- tedir. Fakat genel olarak değirmen performansının belir- lemesinde kullanılan ölçüler şu şekilde sıralanabilir. a. Öğütülen buğdaydan belirli bir kül oranı için alınan toplam un verimi veya randımanı. Randıman, ürünlerin üretim maliyetini tanımlayan ilk parametredir. b. Değirmenden düşük kaliteli una (ikinci un) karşılık alı- nan yüksek kaliteli un (birinci un) oranı. c. Çok çeşitli buğday öğütebilme esnekliği. Bazı durum- larda sert, yumuşak hatta durum buğdayının bile öğütül- mesi gerekebilir. Bu duruma akım şeması uygun olmalı ve bir buğdaydan diğerine geçişte fazla problem yaşanmama- lıdır. d. Değişik ürünler üretebilme esnekliği. Değirmenden is- tenen un çeşidi, pazar isteklerine göre değişebilir. Akım şe- masının esnek olmasını gerektirir. Her ne kadar akım şema- sının mümkün olduğunca basit olması istenirse de esnekliği sağlamak için daha karmaşık hale gelir. e. Enerji etkinliği. Birim un üretimi için gerekli olan enerji miktarıdır. Bu da akım şemasıyla doğrudan ilişkisi vardır. f. Üretim kararlılığı. Yüksek kapasiteli işletmeleri için istik- rar özelliklere sahip un çok önemlidir. Akım şeması, kararlı un elde edilmesi için büyük öneme sahiptir. DEĞİRMENDE DENGE Değirmenin tasarımındaki materyaller hesaplanan akış miktarlarına göre çalıştığı sürece değirmen denge- dedir denir. Değirmen iyi tasarlanmış ve uygun makine- ler seçilmiş olsa bile şayet deneyimli bir kişi tarafından hassas bir şekilde ayarlanmamışsa değirmenin perfor- mansı düşer ve iyi sonuç alınamaz. Kurulan dengenin devam etmesi ya da iyi bir denge sağlanabilmesi için tüm öğütme makinelerinin ayarlanması gerekmekte- dir. Tüm makinelerin çalışmalarında optimum etkinliği erişmek için tüm makineler optimum ayarda çalışmalı ve değirmenin tüm aletlerine doğru kalitede, irilikte ve uygun miktarda materyal verilmelidir. Bir makinedeki sapma, sonraki aletlerin performansını etkiler. Çünkü oraya gelen materyalin dengesi bozulur. Makinelerin iyi ayarlanması için de materyalin özelliklerinin iyi ana- liz edilmesi ve buna göre nerede ve nasıl bir ayarlama yapılacağının bilinmesi gerekir. Değirmenin dengeye ulaşması için ürünler periyodik ola- rak veya hammadde değiştikçe test edilerek makinelerin gerekli ayarlamaları yapılır. Bunun için kül eğrisi, granülas- yon eğrisi ve dağılım tablosu çıkarılır. Bunlar değirmenciye işletmenin toplam performansı, hammadde kalitesi ve de- ğirmenin etkinliği hakkında faydalı bilgiler verir.