Değirmenci Dergisi Sayı: 117 Mart-Nisan 2020

88 MAKALE MART-NİSAN 2020 turulması, ağaç ve çalılıkların korunması, anızın kesinlikle yakılmaması gibi uygulamalar sayılabilir. Biyolojik Mücadele: Sünenin çok sayıda parazitoit ve predatör olan doğal düşmanı bulunmaktadır. Ülkemizde ve dünyada sünenin popülasyonunu sınırlayan en önemli etmen yumurta para- zitoiti olan Trissolcus türleridir. Kışlamış yumurta parazito- itleri süne yumurtalarının % 75-80’ini parazitlediği, geriye kalan % 20-25’nin yeni nesil erginler tarafından parazit- lendiği belirlenmiştir. Ülkemizde 17 Trissolcus türü belirlen- miştir. Bunlardan Trissolcus semistriatus Nees’un dominant tür olduğu bildirilmiştir. Süne mücadelesi açısından büyük önem arz eden yumurta parazitoitlerini doğada korumak için hububat alanlarında polikültür tarım yapılmalı ve yeşil alan (ağaçlandırma) oluşturulmalıdır. Doğal düşmanların korunması bakımından gerek yabancı ot gerekse buğday hastalıklarına karşı ilaçlamalar yapılırken kışlamış erginlere yönelik herhangi bir ilacın karıştırılarak kullanılmasından kaçınılmalıdır. Ayrıca parazitoitlerin, ilaçların yan etkilerin- den en az düzeyde etkilenmeleri için süne mücadelesinin ikinci dönem nimflerin popülasyondaki oranının yaklaşık % 30-54 olduğu dönemde mücadelenin yapılması gerektiği bildirilmiştir. Doğal düşmanların korunması yanında; labo- ratuvarda yumurta parazitoiti T. semistriatus ’un kitle üreti- mi yapılarak m2 de yaklaşık 1-2 kışlamış ergin olan buğday tarlalarına dekara 1.000 adet parazitoit olacak şekilde do- ğaya destek salımları yapılmıştır. Biyolojik mücadele ürün- lerinden hastalık etmenleri daha çok nemli geçen sonbahar ve kış aylarında kışlaklarda sünenin ölümüne neden olarak etkilidir. Bunlardan en önemlileri Aspergillus candidus Link, Beauveria bassiana Bals., Bacterium eurygasteris, Hexa- mermis eurygasteri Tarla dir. Bazı örümcek türleri (Pardosa monticola, Xysticus sp.) ve kuşlar (keklik, turaç) da sünenin popülasyonunu önemli ölçüde sınırlandırmaktadır [6]. Kimyasal Mücadele: Süne ile kimyasal mücadeleye karar vermek için kışlak alanlarda zararlının tarlaya inişinden sonra sayım ve değer- lendirmeler yapılır. Kışlak çalışmalarında izleyen yılda süne popülasyonunu tahmin etmek için sonbahar ve ilkbahar aylarında belirlenen kışlaklarda sayımlar yapılarak süne yoğunluğu tespit edilir. Tarlada ise mücadele yapılacak alanların belirlenmesi için önce kaba sürvey daha sonra ise kıymetlendirme sürveyi teknik personelce yapılır. Kıymet- lendirme sürvey sonuçlarına göre kışlamış ergin yoğunluğu m2 de 0.8 ve üzerinde olan alanlarda yumurta parazitoiti sürveyine geçilir ve parazitlenme oranları ortaya çıkarılır. Kışlamış ergin yoğunluğu m2 de 0.8 , parazitlenme ora- nı % 40 ve üstünde ise; kışlamış ergin yoğunluğu m2 de 1, parazitlenme oranı % 50 ve üstünde ise; kışlamış ergin yoğunluğu m2 de 1.5, parazitlenme oranı % 70 ve üs- tünde ise süneye karşı kimyasal mücadele yapılmaz. Nihai karar vermek için kıymetlendirme ve parazitoit sürveyinin tamamlandığı alanlarda nimf sürveyi yapılır. Bu sürvey so- nucunda m2 de 10 nimfin (İç Anadolu bölgesi için 7/nimf) bulunduğu alanlar ilaçlama programına alınır. Mücadele zamanı yönünden ilaçlamanın sünenin 2. dönem nimfleri görüldüğünde başlanması ve 4. dönem nimfleri görülünce- ye kadar devam etmesi temel kriterdir. Bu zaman yaklaşık 15 gündür. Ancak belirlenen süre içerisinde bitirilemediği takdirde sünenin 4. ve 5. Nimf dönemlerinde de mücade- leye devam edilir. Süne mücadelesinde hedefe ulaşmak için tam zamanında mücadeleye başlamak en önemli bölümü oluşturmaktadır[7]. Sonuç olarak süne mücadelesi açısından kimyasal uygu- lama kararı alınan bölgelerdeki buğday alanlarında zama- nında ilaçlama yapılması, zirai mücadele teknik talimatla- rında belirtilen uygulamalar dışında ilaçlama yapılmaması ve ilaçlamalarda ruhsatlı uygun yer aletleri kullanılarak bö- cek ile mücadele edilmelidir. Kaynakça: [1] Anonim, 2020. http/ /www.tuik.gov.tr . Bitkisel üre- tim. Tahıllar. [2] Lodos, N. 1961. Türkiye, Irak, İran ve Suriye’de Süne (Eurygaster integriceps Put.) Problemi Üzerinde İnceleme- ler. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yay., 51, 115 s. [3] Kıvanç S. Ö. Süne-Kımıl (Eurygaster Spp. ve/veya Aelia Spp.) Zararı Görmüş Unların Kek, Bisküvi ve Ekmek- lerde Akrilamid Ve Hidroksimetilfurfural (Hmf) Oluşumuna Etkisi. Yüksek Lisans Tezi.2013.91 s. [4] Gözüaçık C. & A. Yiğit 2013. Süne, Eurygaster in- tegriceps Put. Zararının Bazı Buğday Çeşitlerinde Kalite Özelliklerine Etkileri. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Derg., 44 (2): 161-168 [5] Anonim, 2008. Zirai Mücadele Teknik Talimatları.Cilt 1, 138 s. [6] Anonim, 2017.Teoriden Pratiğe Biyolojik Mücade- le.121-146 s. [7] Anonim, 2017. Buğday Entegre Mücadele Teknik Ta- limatı.30 s. Şekil 2