Değirmenci Dergisi Sayı: 121 Kasım-Aralık 2020

51 KASIM-ARALIK 2020 HABER de kurumsal temerküzün ve piyasa risklerinin artması muhtemel. “Her üretici, vadeli işlemlerle riskleri hedge etmek zorunda.” diyen Prof Greenberger, ürün yetiş- tirme döngüleri aylar aldığı için fiyatların aşırı derecede dalgalandığı dönemlerde kısa vadeli ticaret finansmanı- na ihtiyaç duyulduğunu dile getiriyor. Analize göre eğer bankalar sadece Vitol Group, Trafigura, Mercuria, Cargill, ADM, Bunge gibi büyük ve kurumsal oyunculara kredi verecek olursa küçük ve orta ölçekli üreticiler de gölge bankaların kapısını çalmak zorunda kalacak. Yeterince şeffaf olmayan bu tür sistemlerde tek bir takas merkezi bulunmadığı için emtianın birden fazla kez teminat olarak gösterilmesini engellemek son derece güç. Bu finansman sisteminin riskleri şimdiden ortaya çık- maya başladı. Bu yıl Singapur’da Hin Leong Trading şir- ketindeki 800 milyon dolarlık zararın gizlenmesiyle bir skandal patlak vermişti. Bu durum sadece sıradan do- landırıcılıktan ibaret değil. Aynı zamanda emtia sektö- ründeki şeffaflık, kaldıraç ve dalgalanma sorunlarından dolayı büyük bankaların bu alanda faaliyette bulunma- sının ne kadar riskli olduğunu gösteriyor. Daha yüksek sermaye oranları konusunda ulusla- rarası kuruluşlardan gelen baskı altında olan banka- lar, koronavirüs salgınından kaynaklanan ekstra fonlama baskısıyla da karşı karşıya. Bu yüzden de birçok banka fon sağlama riskine girmek- ten kaçınıyor ya da büyük bilançolara ve marka adları- na sahip müşterilerle iş yap- makla yetiniyor. Bu trend de büyük şirket- lerin giderek daha da bü- yümesine ortam hazırlıyor. Aslında küresel salgından önce de tarımda ve diğer birçok sektörde bunun etki- leri hissediliyordu. Ancak ko- ronavirüs salgınıyla birlikte gıda alanında tekelleşmenin yol açtığı sorunlar net şekil- de görüldü. Bazı bölgelerde gıda bolluğu yaşanırken, bazı yerlerde ise kıtlık ve yüksek gıda fiyatları ortaya çıktı. Et paketleme ve tahıl üretimi gibi alanlarda faaliyet göste- ren az sayıda büyük şirketin genellikle gıda dağıtan işlet- me türlerinden yalnızca bir tanesiyle çalıştığı sistem (ör- neğin restoranlarla çalışırken marketlerle çalışmaması) dağıtım maliyetleri açısından kârlı olabilir. Ancak bu sistemin kırılgan olduğu salgın döneminde ortaya çıktı. Prof. Greenberger ve diğer bazı uzmanlar, büyük bankaların ticari krediler vermekten kaçınmasının da bu tür bir kırılganlığı ortaya çıkaracağından endişe ediyor. Küçük üreticilerin vadeli işlemler için daha fazla maliye- te katlanması durumunda tedarik zinciri ve gıda güven- cesi konusunda kaosun söz konusu olacağını düşünmek zor değil. Yüksek kaldıraçlar kullanan tarım işletmeleri- nin de bu birbiri ardına iflas ettiklerine şahit olabiliriz. Yazıda, “Küçük çiftçilerin iflası; paketleme, imalat ve nakliye gibi diğer iş alanlarına zincirleme etkide bulun- makla kalmayacak, bunların borçlarının riskli ürünlerle teminat altına alınmış olması durumunda daha geniş bir piyasa riskine dönüşecek. Çok sayıda üreticinin pahalı krediler almış olması, başka hiçbir şey olmasa bile, gıda fiyatlarını yükseltecek. Bu durum iki yakasını bir araya getiremeyen işsiz tüketici kitleleri için hiç de iyi bir ha- ber olmayacak. Büyük bankalar, son on yılda empoze edilen kısıtlamalara rağmen büyümeyi başarmıştı. Tarım ürünleri ve emtia ticareti sektöründeki büyük firmalar da muhtemelen başarılı olacak. Ancak diğerleri bunlar kadar şanslı olmayabilir.” uyarısı yapılıyor.