Değirmenci Dergisi Sayı:123 Mart - Nisan 2021

59 RÖPORTAJ MART - NİSAN 2021 Dünyanın en büyük buğday ihracatçısı Rusya’nın bu ürünün ihracatına gümrük vergisi ile kota uygulayacağını açıklaması- nın ardından dünya genelinde buğday fiyatları son 6 yılın en yüksek düzeyine çıktı. Rusya, iç piyasadaki gıda enflasyonunu dizginlemek için, bu yıl buğday ihracatını 17,5 milyon ton ile sı- nırlandıracağını açıklamıştı. Bu duyurunun ardından Karadeniz buğdayının ton başına fiyatı 300 dolara fırladı. Global piyasalar bu fiyata ayak uydurmaya çalışırken, Rusya’nın buğday ihra- catına formül bazlı gümrük vergisi uygulamaya karar vermesi ile çalkalandı. Rusya, bu kalıcı vergiyi 1 Haziran’dan itibaren yürürlüğe sokmayı planlıyor. Rusya daha önce buğday için 15 Şubat’tan itibaren 25 Euro’luk sabit bir gümrük vergisi uygulayacağını açıklamış, ar- dından da 1 Mart-30 Haziran dönemi için bu vergiyi 50 Euro’ya çıkarmıştı. Rusya ayrıca arpa ve mısır ihracatına da gümrük ver- gisi getirmişti. Şimdi tahıl piyasaları, ihracatı kısıtlayacak olan bu önlemlerin sonuçlarını tartışıyor ve bundan sonra ne olacağını anlamaya çalışıyor. Rusya’nın buğday ihracat politikası ile ilgili belirsizlik- leri, Karadeniz tahıl piyasasındaki en güvenilir uzmanlardan biri olan Andrey Sizov’a sorduk. Tahıl sektörü tarafından yakından takip edilen kıdemli bir uzman olan Sizov, Karadeniz bölgesine odaklanan Moskova merkezli SovEcon tarım piyasaları danış- manlığı şirketinin genel müdürlüğünü yürütüyor. Sizov, Rus hükümetinin aldığı söz konusu önlemleri ‘büyük bir hata’ olarak tanımlıyor. “Rus hükümeti, buğday fiyatlarının dünya genelinde artması için önemli bir iş yaptı ancak oluşa- cak bu kârdan Rus çiftçileri değil tüm dünyadaki rakipleri ya- rarlanacak.” diyen Sizov, bu hamlelerin Rus çiftçisini buğday üretiminden uzaklaştıracağı görüşünde. Rusya’da buğday ekim alanlarının daralacağını tahmin eden Sizov, “Rusya orta vadede dünyanın bir numaralı buğday ihracatçısı unvanını kaybedebi- lir.” ifadelerini kullandı. Rusya’nın tahıl ihracatına getirdiği vergilerle ilgili sorularımızı cevaplayan Andrey Sizov, Değirmenci’ye yaptığı değerlendir- melerle Karadeniz buğday piyasasında olup bitenlere ışık tuttu. Rusya’nın global piyasalara satılacak buğdaya gümrük vergisi uygulamasının sonuçlarını konuşmadan önce şunu merak ediyoruz: Rusya bu kısıtlayıcı önlemlere niçin baş- vurdu? Bu önlemlerin, ulaşmak istedikleri hedefe gitme ko- nusunda işe yarayacağını düşünüyor musunuz? Rusya’da iç piyasadaki buğday fiyatları birkaç ay önce ruble cinsinden rekor düzeye ulaştı. Ancak dolar cinsinden değerlen- dirildiğinde zirveden çok uzak olduğu ortada. 2007/08 sezo- nunda buğdayın tonu 450 dolar civarındaydı. Şimdi ise 300 ton civarında. Ama ruble, 2020’de hızla değer kaybetti. Son dönemde buğday fiyatlarında kısmi bir yükseliş oldu ancak rublenin değeri ciddi oranda düştü. Sonuç olarak, tüketiciler bu fiyat artışından rahatsız oldular. Rus tarım bakanlığına ve başbakanlığa dilekçeler vererek piyasaya müdahale edilmesini istediler. Ve sonunda Devlet Başkanı Putin hükümeti topladı ve artan gıda enflasyonu konusunda onları sert şekilde eleştirdi. Ardından hükümet iki ay içerisinde hızla kararlar aldı ve Rus- ya’da tarım sektörünü neredeyse mahvetti. Peki ne yaptılar? İlk olarak, tahıl ihracatına kota getirdiler. Buğday, arpa, mı- sır ve yulaf ihracatı toplamda 17,5 milyon tonu geçemeyecek. Ürünlere tek tek kota koymadılar. Ardından önce buğday için ton başına 25 Euro gümrük vergisi getirdiler. Sonra bu vergiyi iki katına çıkardılar. 15 Şubat ile 1 Mart arasında 25 Euro, daha sonra 30 Haziran’a kadar 50 Euro. Bunun yanında, arpa için 10 Euro, mısır için de 25 Euro gümrük vergisi getirildi. Şimdi de işleri daha da kötüleştirecek yeni bir vergiyi hazi- randan itibaren uygulamaya koyacaklar. Bu kalıcı verginin oranı dinamik olacak. 30 Haziran’a yani mevcut tahıl sezonu sona erene kadar konulan vergiler geçiciydi. Yeni vergi ayrıca çok kısıtlayıcı. Anlaşıldığı kadarıyla bir eşik fiyat söz konusu olacak. Bu fiyat 200$/ton. Bu fiyatın üzerine çıkıldığında %70 vergi ödenmesi gerekecek. Örneğin, ihraç fiyatı şimdiki gibi 300$/ ton olursa, 70 dolar gümrük vergisi ödenecek. Tüm bu faktörler buğday fiyatlarını ciddi derecede yük- seltiyor ancak tek sebebin bu olmadığı anlaşılıyor. Yani Çin’in mısıra yönelik talebi gibi daha önemli faktörler de var. Ancak tabii ki Rusya’dan gelen haberler de çok önemli. Peki Rus hükümeti niçin bu yola başvurdu? Hükümet, bu yılki parlamento seçimleri öncesinde enflasyo- nu düşürmek istiyor. Ancak tahıl fiyatlarının gıda enflasyonu üzerinde belirleyici bir etkisi yok ve dahası enflasyon şu anda geçmişle kıyaslandığında çok daha düşük. 2020’de sebze-mey- veyi çıkardığımızda gıda enflasyonu yüzde 5,4 olarak gerçek- leşti. Bu son derece düşük bir oran. Örneğin 2014 ve 2015’te bazı aylarda %20’ye varan enflasyonlar gördük. Şimdi tüm ürünleri hesaba kattığımızda yüzde 6,7 gibi bir orandan bahse- diyoruz. Yani, bu düşük orana rağmen hükümet tahıl üreticile- rini umutsuzluğa sevke eden adımlarla büyük bir hata yapıyor. Bu önlemlerle enflasyonun düşürüleceğine inanıyor mu- sunuz? Bence enflasyon düşecek ancak bu önlemlerden dolayı değil. Hükümetin önlemleri, enflasyon üzerinde çok sınırlı bir etki ya- pacak. Çünkü gıda enflasyonu ve yağlı tohum, tahıl gibi ham- madde fiyatları arasındaki korelasyonun çok düşük olduğunu geçmişteki araştırmalar ortaya koydu. Böyle bir korelasyon ne- redeyse yok. Bence Rusya’da harcanabilir gelirin yıllardır düş- me eğiliminde olması, enflasyonu dizginleyen önemli bir faktör. Merkez bankasının politika faizi de %5 civarında ve geçmişe göre çok düşük. Aslında, gıda enflasyonu diğer ürünlerin fiyat- larındaki enflasyondan çok farklı değil. Ancak rublenin dolar