Değirmenci Dergisi Sayı:123 Mart - Nisan 2021

74 MAKALE MART - NİSAN 2021 • Patlayıcı madde (Gıda ve tarım ürünleri gibi organik maddeler, Pestisit, pigment ve plastik gibi sentetik orga- nikler, -Kömür vb) • Patlayıcı Toz konsantrasyonu (havada asılı toz bulutu) • Patlayıcı ortamı ateşleyecek kıvılcım veya enerji kaynağı. • Hava (yeterli oksijen miktarı) Buna patlama beşgeni adı verilmektedir. Bu beş bile- şenden herhangi birinin diğerleri ile etkileşimi engellenir- se patlama tehlikesi ortadan kalmaktadır. Toz patlamala- rından korunmada alınması gereken ilk tedbir, söz konusu ortamları birbirinden izole etmek ve patlama oluşumunu önemektir. Ancak buna rağmen patlama oluşma tehlikesi varsa buna karşı tedbirler alınmalıdır. İşletmelerde bulu- nan tozların patlaması için elektrikli cihazlardan gelebi- lecek ark ve/veya kıvılcımlar, sıcak yüzeyler, sürtünme etkisi ile oluşan kıvılcımlar ve statik elektriklenme gibi etkilerin yeterli olduğu rapor edilmiştir [10]. Örneğin kı- vılcım oluşturmayan cihazların seçilmesi ve/veya bu tür cihazların izole edilmesi (exproof ünitelerin kullanımı) bir çözüm olabilir. Bununla birlikte, patlama etkisini sınırlan- dırılması için işletmelerin patlamaya dayanıklı yapılarda bulunması, yangın söndürme tesisatları ve patlamanın gerçekleşebileceği ortamları diğer bölgelerden izole et- mek gibi önlemler önerilmiştir [10]. Ülkemizde halen cari olan yönetmeliklere göre (Muh- temel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat Ve Koruyucu Sistemler İle İlgili Yönetmelik (2014/34/AB) ), ateşleme kaynağının aktif hale geçme olasılığı, ortamda patlama konsantrasyonun da patlayıcı malzemenin bulunma süre- si ve oluşacak etki değerlendirilerek Şekil 1’de gösterildi- ği gibi bir risk matrisi oluşturulması ve buna göre tedbir alınması gerekmektedir. 2. Toz Patlamasının Nedenleri Tablolar 1-4’te sırasıyla toz patlamalarının nedenleri, toz patlamalarından en çok etkilenen sektörler, toz patla- malarının görüldüğü tesisler ve gıda sektöründeki çeşitli patlayıcı tozların özellikleri sunulmuştur. Görüldüğü gibi neredeyse tüm endüstrilerde toz patlaması yaşanması ris- ki bulunmaktadır. Değirmencilik sektörü gibi, çok çeşitli vasıf ve boyutlarda tozların bulunduğu bir sektörde de ülkemizde cari mevzuat çerçevesinde gerek kurulu tesis- lerde ve gerekse halen üretilmekte olan bakine, sistem ve bileşenlerin değerlendirilerek tasarım ve işletimlerinin Şekil – 4: Patlama beşgeni [18] Şekil – 5: Risk Matrisi [14] Risk Matris Zarar Verme Etki Derecesi Çok Hafif Slight Moderate Severe Very Severe Çok Küçük Düşük Düşük Düşük Düşük Düşük Küçük Düşük Düşük Düşük Orta Derece Orta Derece Orta Derece Düşük Düşük Orta Derece Orta Derece Yüksek Yüksek Düşük Orta Derece Orta Derece Yüksek Yüksek Çok Yüksek Düşük Orta Derece Yüksek Yüksek Tahmin Edilemez İhtimal Şekil – 3: Yanma üçgeni [17]