Değirmenci Dergisi Sayı:123 Mart - Nisan 2021

81 MAKALE MART - NİSAN 2021 Dünya genelinde yapılan çalışmalar incelendiğinde çel- tikte zarar yapan etmenler konusunda oldukça fazla ça- lışma yürütüldüğü görülmektedir. Buna karşın ülkemizde ise aksi bir tablo görülmekte olup oldukça az sayıda ve güncel olmayan çalışmanın bulunduğu dikkat çekmekte- dir. Çeltik alanlarında ürün kalitesini ve miktarını etkileyen birçok biyotik etmen mevcuttur. Bu etmenler içerisinde arthropodlar, funguslar, yabancı otlar ve nematodlar bu- lunmaktadır (Anonim, 2009). Arthropodlar çeltikte ürün kaybına neden olan zararlı grubu içerisinde önemli bir kıs- mı kapsamaktadır. Dünyada 100’den fazla çeltik zararlısı böcek türü belirlenmiştir. Bunlardan 20 tanesi doğrudan; diğer türler ise hastalık etmenlerinin yayılmasında oyna- dıkları rol nedeni ile dolaylı zarar yapmaktadır ( Ane and Hussain, 2015). Ülkemizdeki çeltik alanlarında hem doğrudan hem de dolaylı olarak zararlı olan böcekler ve mücadele yöntemleri şunlardır: 1)Çayır Sineği [Tipula orientalis Laskchewitz (Diptera:Tipulidae)]: Tanımı, Yaşayışı, Zararı ve Mücadele Yöntem- leri: Erginler, 5 cm kanat açıklığına sahip ve boyları 2,5 cm’dir. İri vücutları, uzun bacakları ve yavaş uçuşla- rıyla kolayca tanınırlar (Şekil 1). Çayır sinekleri ge- nel olarak akarsu kenarları, çayır, orman, nemli ve gölgeli yelerde bulunmaktadırlar. Erginlerin bıraktığı yumurta sayısı genellikle 200-300 adettir. Larvalar, sucul, yarı sucul ya da bütünüyle karada yaşamakta- dırlar. Çayır sineği larvaları, fide gelişme döneminde görülmekte ve zararı bitkilerin sürgünlerinin toprak üzerinden ya da altından keserek koparılması şeklin- de olmaktadır. Bu böceğin larvaları, çeltik alanlarında % 10-15 düzeyinde verim kaybına neden olmakta- dır. Tava usulü ve salma sulama yöntemi kullanılan çeltik alanlarında larvalar için uygun ortam oluştuğundan zarar oranı artmaktadır. Zararlı ile kimyasal mücadele uy- gulanmamakta olup kültürel önlemler uygulanmaktadır. Kültürel önlemler arasında ekim nöbeti uygulanması, ekim öncesi toprak işleme ile yabancı otlarla mücadele, zararlı- nın yumurta bırakma döneminde sulamanın durdurulması zararlının hayat döngüsü üzerine kısıtlayıcı faktörler olup çeltikteki zararı en az düzeye indirmede etkili olmaktadır (Anonim, 2017). 2) Tepegöz (Triops cancriformis (Bosc.) (Crustacea: Triopsidae): Tanımı, Yaşayışı, Zararı ve Mücadele Yöntemleri: Tepegözün genel görünümü, baş kısmını ve bacaklarını da kaplayan yassı bir kalkan biçimindedir. Ergin zeytin grisi renkte ve vücut levha şeklinde pullarla kaplıdır (Şekil 2). Ergin dişinin yumurta bırakma- sı sıcaklığa, toprak karakterine ve çeltik tavaları- na su basmasına göre değişmektedir. Yumurtalar portakal renginde olup, keseler içerisinde bulunur. Takip eden ilkbaharda tarlalara su verilince açılır, yılda bir veya daha fazla döl verebilir. Tepegözün ergin ve larvaları çeltiğin çimlenme döneminde mandibulaları ile taneleri taşıyıp, çimlenen tanele- rin toprağa tutunup köklenmesine engel olmakta, çimlenmiş olanların tepelerini kopararak gelişmeyi durdurup tavaların bozulmasına sebebiyet ver- mektedir. Larvalar ilkbaharda yaprak ve sürgünleri yiyerek çeltiğe büyük oranda zarar vermektedirler. Ayrıca çeltik tarlalarındaki sivrisinek larvaları ve yumurtaları ile de beslenmektedir. Zararlının kim- yasal mücadelesi ruhsatlı insektisitlerle yapılmak- Şekil 1. Çayır sineği ergini Şekil 2.Tepegöz ergini